۲۹ فروردین، روز ارتش جمهوری اسلامی ایران، فرصت مغتنمی برای بزرگداشت دلاورمردانی است که در سخت‌ترین روزهای دفاع مقدس ایستادگی کردند. در این میان، جانبازان شیمیایی قربانیانی هستند که عوارض جنگی را تا آخر عمر با خود همراه دارند.
سلاح‌های شیمیایی از جمله گاز خردل، فسژن، سارین، تابون و سیانید که توسط رژیم بعث عراق علیه نیروهای کشورمان استفاده شد، علاوه بر آسیب‌های حاد، عامل بروز سرطان‌های دیررس در بدن این جانبازان گشتند.

2. طبقه‌بندی گازهای شیمیایی به‌کاررفته در جنگ تحمیلی

گاز خردل (Sulfur Mustard)

ویژگی: تاول‌زا (Vesicant)، پرکاربردترین گاز جنگی
عوارض بلندمدت: جهش ژنتیکی، التهاب مزمن، افزایش خطر سرطان ریه، پوست، مثانه

عوامل اعصاب (سارین، تابون، VX)

اثر فوری: مهار استیل‌کولین‌استراز، حملات نورولوژیک
پیامد بلندمدت: احتمال ابتلا به تومورهای مغزی، نوروبلاستوما

عوامل خون (هیدروژن سیانید)

مکانیسم: مهار زنجیره تنفسی میتوکندریایی
نتیجه: افزایش خطر لوسمی، میلوما، اختلالات مغز استخوان

گاز فسژن و کلر

ویژگی: آسیب مستقیم به بافت ریوی
عواقب مزمن: فیبروز ریوی، پیش‌زمینه سرطان ریه

3. پاتوفیزیولوژی آسیب‌های مولکولی و سرطان‌زایی

گاز خردل به‌عنوان یک عامل آلکیله‌کننده DNA، با ایجاد آسیب‌های ژنتیکی و فعال‌سازی مسیرهای استرس اکسیداتیو و التهاب مزمن، سبب دگرگونی سلول‌های سالم به بدخیم می‌شود. گازهای دیگر نیز با اختلال در عملکرد عصبی یا خونی، بستر بروز بدخیمی‌های سیستمیک را فراهم می‌کنند.

4. شایع‌ترین سرطان‌ها در بازماندگان شیمیایی